Een kerkelijke uitvaart

Een kerkelijke uitvaart

De dood van een geliefde medemens is wel de meest dramatische gebeurtenis die iemand kan overkomen. Het gemis, het afscheid, vaak op momenten waar men er helemaal niet op is voorbereid, de vraag naar het waarom en het hoe nu verder, gaan hen die achterblijven door merg en been. De kerk wil op die kernmomenten van het leven er voor mensen zijn. Maar wat heeft de kerk nou eigenlijk wel en wat heeft ze niet te bieden?

Onze diepste steun vinden we als kerk daarbij in de boodschap van het eeuwig leven, waardoor het perspectief van de dood zo wezenlijk anders wordt. Christus' leven en boodschap bieden de mogelijkheid de dood uiteindelijk niet te zien als definitief afscheid, maar als tijdelijke scheiding, als overgang naar nieuw leven, bij God. Een uitvaartdienst in de kerk is daarom altijd een 'paasviering'. Als geloofsgemeenschap vertrouwen we onze overledene aan God toe. Zonder dat het de pijn kan wegnemen, troosten we elkaar in het vertrouwen dat God, die al in het sacrament van het H. Doopsel beloofd heeft met ons mee te gaan, ons mensen uiteindelijk ook zal tillen over de grenzen van leven en dood heen. We vieren dan ook het lijden, de dood en de verrijzenis van onze Heer Jezus Christus. Daarom spreken we ook van 'uitvaart-liturgie' in plaats van 'afscheidsviering'.

De liturgie is rijk aan symboliek en betekenis. Zang, woord en rituele handelingen grijpen in elkaar en vormen een rustgevende eenheid. Het lichaam van de overledene wordt met zang en gebed op waardige wijze begroet in de kerk. Het kruis wordt vóór de kist meegedragen: niet enkel het teken van de dood, maar vooral van de overwinning daarop. Het lichaam van de overledene wordt geplaatst tussen kaarsen en bij het licht van de Paaskaars, die door het duister van de dood straalt. Een openingswoord begroet de familie en de aanwezigen en geeft uiting aan alle mogelijke gevoelens waarmee we de overledene naar de kerk hebben begeleid: in verdriet maar ook met hoop. Dan wordt de bijbelse boodschap van troost en hoop van Godswege verkondigd en bezongen. In zijn overweging slaat de priester een brug tussen het leven van de mens en die bijbelse boodschap.

Van de priesters kan gezegd worden dat ze hun preken met veel zorg voorbereiden. In de gesprekken met de familie voorafgaand aan de uitvaartdienst heeft hij goed geluisterd naar wat de familie hem aanreikte en benut dat beeld in zijn predikatie. Wie met regelmaat uitvaartdiensten (moeten) bijwonen, weten dat een opmerking dat een uitvaartdienst 'onpersoonlijk' zou zijn of dat de priester een 'standaard verhaaltje afsteekt' ongegrond zijn. Er bestaat een mogelijkheid om de eerste lezing en de voorbede door een familielid te laten voordragen, maar dit is enkel aan te bevelen wanneer men mensen heeft in de familie die gewend zijn in zeer ongemakkelijke situaties op te staan en het woord te voeren. Er zijn bij de uitvaartdiensten altijd lectoren aanwezig die dit goed voorbereid verzorgen.

Ook dient gezegd te worden dat de uitvaartliturgie een eenheid is van woord en gezang, van rite, sfeer en handeling. Niet iedere toevoeging is een verrijking! Juist de lijn en opbouw die in de dienst besloten liggen, brengen rust en - temidden van alles - een sfeer van vertrouwen.

Wat kan de kerk anders en beter vieren bij het afscheid van haar dierbaren dan juist de eucharistie, bron en hoogtepunt van onze geloofsbeleving, en die op een indringende wijze het lijden, de dood en de verrijzenis van de Heer present stelt temidden van de bedroefde gemeenschap. Ook mensen die wellicht ver van de kerk zijn afgegroeid en weinig affiniteit hebben met de rituelen van de kerk, hebben toch 'feeling' voor wat er in de eucharistie gebeurt. Zeker wanneer de eucharistie op inspirerende wijze verzorgd wordt door priester, acolieten en koor, kan men er zich niet alleen bij betrokken voelen, maar er ook echt kracht en moed uit putten.

Heel wonderlijk is het eigenlijk dat mensen wel kiezen voor het ontvangen van het sacrament van de zieken en soms voor een dienst op de vooravond, maar uiteindelijk niet voor een kerkelijke uitvaart! Eigenlijk is nou net de eucharistieviering bij de uitvaart het hoogtepunt en de ziel van het kerkelijk afscheid, terwijl de andere genoemde elementen daar omheen gekranst zijn. Ik zou u willen vragen uw eventuele keuze in deze nog eens te bezien en de kerk de ruimte te geven dat te doen wat ze altijd voor de overledene doet: het vieren van de eucharistie. Tegen die achtergrond is ervoor gekozen geen diensten te doen uitsluitend in het crematorium, zonder voorafgaande kerkelijke viering. Als u behoefte heeft aan een gesprek hierover, zijn we daartoe altijd bereid.

Uw parochiepriesters zijn u graag nabij op deze moeilijke momenten. Maar dan kan alleen als ze tijdig gewaarschuwd worden! Op het lijstje van die mensen die dringend gebeld dienen te worden, mag hun naam dan ook zeker voorkomen. Doorgaans komt de priester zo gauw hij kan u een hand geven om u te condoleren en maakt hij een afspraak voor een gesprek.

Terug naar boven